Spor psikolojisi sporcuların davranış ve düşüncelerini
neden – sonuç ilkelerine bağlı kalarak tüm ayrıntılarıyla inceleyen ve bir
takım zihinsel tekniklerle (Motivasyon, konsantrasyon ve dikkat, zihinde
canlandırma, stresle mücadele ve gevşeme, hedef koyma, olumlu düşünme ve
konuşma, performans rutinleri, öfke kontrolü, özgüven, komünikasyon, sakatlıkla
mücadele, takım ve kişisel misyon belirleme) sporcuların ve antrenörlerin
performansını arttırmaya çalışan bilim dalıdır. Spor psikolojisi psikolojik faktörlerin
sporcuların performansına olan etkilerinin yanında egzersiz ve sporun
sporcuların psikolojik gelişimine ve sağlığına olan etkilerini bilimsel
verilere dayanarak araştırır.
Bugün tüm dünyada bilimsel antrenman metotları çok hızlı bir şekilde gelişmeye
başlamıştır. Artık gelinen nokta insan vücudunun da bir limiti olduğu yani bir
sporcunun hız, çabukluk, patlayıcı güç ve kuvvet gibi kavramların bir noktaya
kadar geliştiğidir. Bu bilimsel yapılan çalışmalarla sporcuların fiziksel
özellikleri maksimum düzeye getirilmektedir. Oysa ki yeni keşfedilmeye başlanan
diğer bir kısımsa olayın zihinsel boyutudur. Spor performansına katkısı olan
fizik, teknik ve taktik becerilerin yanında psikolojik becerilerde önemli rol
oynamaktadır. Teknik direktörler, antrenörler ve koçlar sporcularını transfer
ederken veya seçerken onların fiziksel, tekniksel ve taktiksel özelliklerinin
yanında psikolojik özelliklerine de dikkat etmelerinde fayda vardır. Bir çok
antrenör geçmişte sporculuk geçmişi olduğundan dolayı sporcularının neler
düşündüğünü ve hissettiğini bildiklerini ifade ederler fakat bu yanlış bir
yaklaşımdır. Sporcular hakkında bilgi edinme belirli bilimsel yöntemlerle ve
uzman kişilerce yapılmalıdır. Bu yüzden gelişmiş dünya ülkelerinde bir çok
teknik direktör, antrenör ve koçlar fiziksel, tekniksel ve taktiksel
becerilerin yanında psikolojik becerileri de antrenman programlarına ekleyerek
spor psikologlarıyla (psikolojik performans danışmanlarıyla) çalışmaktadırlar.
Acaba fizik, teknik ve taktik çalışmalarını çok iyi yapan sporcular gerçekte
maksimum performanslarına ulaşabilmişler midir? Bu sorunun cevabı kesinlikle
hayırdır. Bugün dünyada sporun sadece fiziksel, taktiksel ve teknik unsurlardan
oluşmadığı yavaş yavaş anlaşılmaya başlanmıştır. Yapılan araştırmalar sporun
psikolojik yönünün diğer unsurlar (fiziksel, teknik ve taktiksel) üzerinde
tamamlayıcı önemli bir etken olduğunu ortaya koymuştur. Çünkü insanoğlu sadece
kas ve kemikten yapılmamıştır insanı diğer canlılardan ayıran en büyük unsur
düşünebilme özelliğidir. Dolayısıyla insanların en büyük silahı zihnini
kullanabilme yeteneğidir. Kuşkusuz ki kişinin performansını fiziksel ve
taktiksel etkenlerin dışında psikolojik ve duygusal faktörlerde etkilemektedir.
Duygular sevinç, üzüntü, kızgınlık, öfke, korku ve coşkunluk olarak
tanımlanabilir. Duyguların bilinçli olarak kullanılması için planlı ve düzenli
bir şekilde uzman birinin denetiminde çalışılmalıdır çünkü duygularını kontrol
edemeyen ve yönetemeyen sporcular maksimum performansına ulaşamazlar. Duyguların
kontrol edilmesi insan davranışlarını olumlu yönde etkiler eğer duygularımız
bizi kontrol etmeye başlarsa buda bizi olumsuz yönde etkileyebilir. Dolayısıyla
psikolojik destek almayan sporcuların hiç biri gerçek anlamda maksimum
performanslarına ulaşamazlar.
Sporcular mücadele ederken ne düşünür? Duygularını nasıl kontrol eder?
Kendilerini maça nasıl hazırlarlar? Fizyolojik ve psikolojik gerginlik ve
kaygıdan nasıl korunurlar? Maçlara nasıl konsantre olurlar? Saha içinde ve
dışında gelişen beklenmedik durumlar karşısında konsantrasyonlarını bozmadan
mücadele edebilirler mi? veya dağılan konsantrasyonlarını çok çabuk
toparlayabilirler mi? bu soruların cevapları sporcuya göre değişecektir.
Sporcular doğal olarak bir takim stratejiler kullanarak performanslarını
arttırmaya çalışırlar fakat bu stratejilerin doğruluğu ve uygulanış biçimleri
çok önemlidir. Sonuç olarak sporcuların psikolojik engellerini aşmadan ve
duygularını tam anlamıyla kontrol edip yönlendirebilme yeteneğini geliştirmeden
yapılan çalışmalar her zaman antrenörleri büyük hayal kırıklığına uğratabilir.
Bugün Türkiye’de spordaki en önemli eksiklik sporun fiziksel yönüyle zihinsel
yönünün bilinçli bir şekilde birleştirilememesidir. Eğer sporun pratik ve
teorik yönü iyi koordine edilirse doğal olarak bundan Türk sporu karlı
çıkacaktır. Dünyadaki ve ülkemizdeki başarılı sporcu ve çalıştırıcılara
baktığınız zaman sporun fiziksel yönünün yanında zihinsel yönünün de çok önemli
olduğunu belirtmişlerdir. Michael Jordan, Roger Federer,Tiger Woods, David Beckham,
Gary Lineker, Tony Schumacher, Muhammed Ali, Phil Jackson, Mustafa Denizli,
Şenol Güneş, Ersun Yanal, Sir Alex Ferguson, Steve McClaren gibi sporcu ve
çalıştırıcılar sporun zihinsel yönüne her zaman önem vererek fiziksel,
taktiksel ve teknik çalışmalarına zihinsel çalışmaları da eklemişlerdir.
Spor Psikolojisinin Faydaları |
Sporda başarı bedensel performans, zihinsel performans (psikolojik) ve
taktiksel performansın toplamıdır. Spor psikoloji bilimi sporcuların davranış
ve düşüncelerini belirli teorilerle (Kognitif-Bilişsel, Davranış,
Psikodinamik, ve İnsancıl ) araştırarak bunlara sebep olan etkenleri tüm
detaylarıyla inceler. Sporcuların ve antrenörlerin performansını en üst
seviyeye çıkartmak için bir takım teknikler sunar bunlar: motivasyon, misyon
belirleme, konsantrasyon ve dikkat, zihinde canlandırma, doğru hedef koyma,
stres yönetimi ve gevşeme, öfke kontrolü, olumlu düşünme, performans öncesi
rutinleri, takım ruhunun oluşturulması ve özgüven geliştirmedir. Sporcuların
performansını arttırmaya yarayan bu teorik bilgilerin nasıl pratike
dönüştürüleceğini en ince ayrıntısına kadar sporcuların ve antrenörlerin
hizmetine sunar ve bu teknikler sporculara uzman kişilerce öğretilir. Sporcular bazen performansını düşüren unsurların
fiziksel mi yoksa psikolojik mi olduğunu anlamakta zorluk çekerler eğer
sporcuların performansımızdaki düşüşün veya gerçek performansına
ulaşamamasının sebepleri psikolojik ise aşağıdaki belirtiler söz konusudur. 1. Oyunlardan önce ya da yarışma sırasında çok fazla
şüphe duyarsınız FAYDALARI |
SPOR
PSİKOLOGUYLA ÇALIŞMANIN YARARLARI
Spor psikologu sporcu ve antrenörlerle çok yönlü bir çalışma programı
uygulayarak mevcut problemlerin neler olduğunu dolayısıyla performansı düşüren
unsurları tespit eder. Takım halinde ve bire bir görüşmelerle sporcu ve
antrenörlere performanslarını arttırmaya yarayan teknikleri öğretirler. Bu
teknikler motivasyon, konsantrasyon, hedef koyma, olumlu düşünme ve konuşma,
stresle mücadele ve gevşeme, öz güven, zihinde canlandırma, performans öncesi
rutinler, komünikasyon, misyon oluşturma ve takım ruhunun yaratılmasıdır. Spor
psikologunun en önemli görevi sporcuların performansını maksimum seviyeye
çıkarmasında yardımcı olmaktır. Spor psikologu sadece problem çözmediği gibi
aynı zamanda problemin nasıl çözüleceğini sporculara öğretir. Spor psikologu
ile sporcular arasındaki geçen konuşmalar tamamen gizlilik esasına dayalıdır ve
sporcular istemediği sürece hiç bir şekilde bu bilgiler dışarı sızdırılmaz.
Bilginin dışarı sızdırılması kesinlikle etik değildir. Gizlilik esası ancak
sporcunun veya başka birinin hayatını tehlikeye atacak unsurlar söz konusu
olduğunda bozulur. Bilginin dışarı sızdırılmadan problemin çözümü tamamen spor
psikologunun kullanacağı yöntemlerle giderilir.
SPOR PSİKOLOJİSİ
HAKKINDA YANLIŞ ÖNYARGILAR
Spor psikolojisi bazen patoloji ile ilişkilendirildiği için yanlış
anlaşılmaktadır. Bunun için spor psikolojisi için zihinsel
antrenman, spor psikologu içinde mentor gibi terimler kullanılmaktadır. Bu
yüzden spor yöneticilerinin, teknik direktörlerin, koçların, antrenörlerin ve
sporcuların bunu farkına varıp spor psikolojisi hakkında ön yargılarını
değiştirmesi gerekmektedir. Federasyonların, olimpiyat komitesinin ve
kulüplerin bünyelerinde spor psikologları (mentorler) bulundurmaları Türk
sporuna müthiş bir katkı sağlayacaktır.
YANLIŞ
ÖNYARGILAR
Psikolojik
destek sadece ciddi psikolojik rahatsızlığı olan sporculara sağlanır.
-
1-2 takım toplantısı ve bire bir yapılan görüşmeler sonrasında fayda beklemek.
-
Spor psikoloğu (Psikolojik Performans Danışmanı) her problemi çözer.
-
Psikolojik destek faydalı değildir.
-
Elit ve başarılı sporcuların psikolojik desteğe ihtiyacı yoktur.
- Spor psikologları en son çare olarak kullanılmalıdırlar.
- Psikolojik destek teknik direktör, antrenör, koçlar veya yöneticiler
tarafından da yapılabilir.
Sporcuların genelde sordukları soru şu: performansımızdaki eksikliğin veya
yanlışların fiziksel mi yoksa zihinsel mi olduğunu nasıl anlayabiliriz?
Zihinsel bozulmaları anlayabilmek için bazı ipuçları şöyledir:
1. Antrenmanlarda yarışlardan daha iyi performans sergiler.
2. Diğer insanlar sizi izlerken zor anlar yaşarsınız.
3. Oyunlardan önce ya da yarışma sırasında çok fazla şüphe duyarsınız.
4. Yarış sırasında kaygılı ve korku dolu olursunuz.
5. Sporu neden yaptığınızdan veya sizi neyin motive ettiğinden emin
olamazsınız.
6. Kişi olarak yalnızca iyi hissettiğiniz için sporlara katılırsınız.
7. Odaklanmada problem yaşar ve oyunun kritik zamanlarında zihinsel yanılmalar
yaşarsınız.
8. Herhangi bir sakatlanma durumunda sakatlanmadan önceki performansınızı
sergileyemezsiniz.
9. Her şey yolundadır ama siz sadece zihinsel tutumlarınızı geliştirmeye
çalışırsınız.
ÖMER ATEŞ
SPOR PSİKOLOĞU
Spor Psikolojisinin Faydaları |
Sporda başarı bedensel performans, zihinsel performans (psikolojik) ve
taktiksel performansın toplamıdır. Spor psikoloji bilimi sporcuların davranış
ve düşüncelerini belirli teorilerle (Kognitif-Bilişsel, Davranış,
Psikodinamik, ve İnsancıl ) araştırarak bunlara sebep olan etkenleri tüm
detaylarıyla inceler. Sporcuların ve antrenörlerin performansını en üst
seviyeye çıkartmak için bir takım teknikler sunar bunlar: motivasyon, misyon
belirleme, konsantrasyon ve dikkat, zihinde canlandırma, doğru hedef koyma,
stres yönetimi ve gevşeme, öfke kontrolü, olumlu düşünme, performans öncesi
rutinleri, takım ruhunun oluşturulması ve özgüven geliştirmedir. Sporcuların
performansını arttırmaya yarayan bu teorik bilgilerin nasıl pratike
dönüştürüleceğini en ince ayrıntısına kadar sporcuların ve antrenörlerin
hizmetine sunar ve bu teknikler sporculara uzman kişilerce öğretilir. Sporcular bazen performansını düşüren unsurların
fiziksel mi yoksa psikolojik mi olduğunu anlamakta zorluk çekerler eğer
sporcuların performansımızdaki düşüşün veya gerçek performansına
ulaşamamasının sebepleri psikolojik ise aşağıdaki belirtiler söz konusudur. 1. Oyunlardan önce ya da yarışma sırasında çok fazla
şüphe duyarsınız FAYDALARI |
SPOR
PSİKOLOGUYLA ÇALIŞMANIN YARARLARI
Spor psikologu sporcu ve antrenörlerle çok yönlü bir çalışma programı
uygulayarak mevcut problemlerin neler olduğunu dolayısıyla performansı düşüren
unsurları tespit eder. Takım halinde ve bire bir görüşmelerle sporcu ve
antrenörlere performanslarını arttırmaya yarayan teknikleri öğretirler. Bu
teknikler motivasyon, konsantrasyon, hedef koyma, olumlu düşünme ve konuşma,
stresle mücadele ve gevşeme, öz güven, zihinde canlandırma, performans öncesi
rutinler, komünikasyon, misyon oluşturma ve takım ruhunun yaratılmasıdır. Spor
psikologunun en önemli görevi sporcuların performansını maksimum seviyeye
çıkarmasında yardımcı olmaktır. Spor psikologu sadece problem çözmediği gibi
aynı zamanda problemin nasıl çözüleceğini sporculara öğretir. Spor psikologu
ile sporcular arasındaki geçen konuşmalar tamamen gizlilik esasına dayalıdır ve
sporcular istemediği sürece hiç bir şekilde bu bilgiler dışarı sızdırılmaz.
Bilginin dışarı sızdırılması kesinlikle etik değildir. Gizlilik esası ancak
sporcunun veya başka birinin hayatını tehlikeye atacak unsurlar söz konusu
olduğunda bozulur. Bilginin dışarı sızdırılmadan problemin çözümü tamamen spor
psikologunun kullanacağı yöntemlerle giderilir.
SPOR PSİKOLOJİSİ
HAKKINDA YANLIŞ ÖNYARGILAR
Spor psikolojisi bazen patoloji ile ilişkilendirildiği için yanlış
anlaşılmaktadır. Bunun için spor psikolojisi için zihinsel
antrenman, spor psikologu içinde mentor gibi terimler kullanılmaktadır. Bu
yüzden spor yöneticilerinin, teknik direktörlerin, koçların, antrenörlerin ve
sporcuların bunu farkına varıp spor psikolojisi hakkında ön yargılarını
değiştirmesi gerekmektedir. Federasyonların, olimpiyat komitesinin ve
kulüplerin bünyelerinde spor psikologları (mentorler) bulundurmaları Türk
sporuna müthiş bir katkı sağlayacaktır.
YANLIŞ
ÖNYARGILAR
Psikolojik
destek sadece ciddi psikolojik rahatsızlığı olan sporculara sağlanır.
-
1-2 takım toplantısı ve bire bir yapılan görüşmeler sonrasında fayda beklemek.
-
Spor psikoloğu (Psikolojik Performans Danışmanı) her problemi çözer.
-
Psikolojik destek faydalı değildir.
-
Elit ve başarılı sporcuların psikolojik desteğe ihtiyacı yoktur.
- Spor psikologları en son çare olarak kullanılmalıdırlar.
- Psikolojik destek teknik direktör, antrenör, koçlar veya yöneticiler
tarafından da yapılabilir.
Sporcuların genelde sordukları soru şu: performansımızdaki eksikliğin veya
yanlışların fiziksel mi yoksa zihinsel mi olduğunu nasıl anlayabiliriz?
Zihinsel bozulmaları anlayabilmek için bazı ipuçları şöyledir:
1. Antrenmanlarda yarışlardan daha iyi performans sergiler.
2. Diğer insanlar sizi izlerken zor anlar yaşarsınız.
3. Oyunlardan önce ya da yarışma sırasında çok fazla şüphe duyarsınız.
4. Yarış sırasında kaygılı ve korku dolu olursunuz.
5. Sporu neden yaptığınızdan veya sizi neyin motive ettiğinden emin
olamazsınız.
6. Kişi olarak yalnızca iyi hissettiğiniz için sporlara katılırsınız.
7. Odaklanmada problem yaşar ve oyunun kritik zamanlarında zihinsel yanılmalar
yaşarsınız.
8. Herhangi bir sakatlanma durumunda sakatlanmadan önceki performansınızı
sergileyemezsiniz.
9. Her şey yolundadır ama siz sadece zihinsel tutumlarınızı geliştirmeye
çalışırsınız.
ÖMER ATEŞ
SPOR PSİKOLOĞU